IĞDIR VE ÇAY
Her toplumda, insanların edindiği ve çeşitli yollarla birbirlerine ve kendinden sonraki kuşaklara aktardıkları maddi ve manevi öğeler mevcuttur. Bu duruma o toplumun kültürel yapısı denmektedir. Iğdır’ın da bu açıdan bakıldığı zaman kendine özgü bir yaşam tarzı, kültürel yapısı mevcuttur.
Askerlik görevimi tamamlamak için denizlideki birliğime katıldığım ilk günden itibaren, asker arkadaşlarımın sürekli, iki sorusuyla karşılaşıyordum, birinci soru genelde; sizin köyde(edindiğim izlenime göre Sivas ın doğusunda kalan tüm şehirleri köy diye tabir ediyorlar) terör var mı? İkinci soruysa niye bu kadar çok çay içiyorsunuz? Buraya kaç Iğdırlı geldiyse hepsi senin gibi çok çay içerdi, olurdu. Bu tip sorulara genelde; bizim oralarda çay çok sevilir ya da çay bizim milli içeceğimizdir tarzı cevaplar vererek geçiştirmeye çalışırdım. Gerçektende kültürel anlamda çay Iğdır için çok önemlidir.
Iğdır da bir eve misafirliğe gittiğiniz zaman siz daha eve girmek için ayakkabılarınızı çıkarmaya çalışırken evin hanımı çay yapmak için tüpü yakmaya başlamıştır bile. Ve siz evin misafirler için ayrılan kısmına (Iğdır da genelde evin en güzel odası misafirlere ayrılır yine en güzel eşyalar o odaya serilir ve o odaya misafirlerden başka kimse giremez) geçtikten hemen sonra evin hanımı tarafından çerez ikramı ile ağırlanırsınız. İkram edilen bu çerezler genelde İran’dan kaçak yollarla Türkiye ye getirilmiştir. Siz koyu bir sohbet eşliğinde çerezleri yerken çaylar gelir. Tabi gelen çayla birlikte kalıp şekerde sınideki(tepsi) yerini almıştır.
Iğdır da kıtlama kültürü (bu kültürde şeker çaya atılmaz ağza atılır ve sonrasında çay yudumlanır) yaygın olduğundan toz şeker kullanılmaz onun yerine kalıp şeker ya da çay için özel üretilen şekerler mevcuttur. Bu şekerleri genelde Iğdır ın en işlek pazarlarından biri olan Rus pazarındaki esnaflarda bulmak mümkündür. Bu pazar adını Sovyetler birliğinin dağılmasıyla birlikte bölgeye Nahçıvan dan bavul ticareti için gelen Rus ve Azeri satıcılardan almıştır.
Bu pazarda giyimden gıdaya, oyuncaktan telefon ve bilgisayara kadar istediğiniz her şeyi bulabilmek mümkündür. Bu pazarın Kars, Erzurum, Ağrı gibi çevre illerden de müşterileri mevcuttur. Özellikle, yaz aylarında Almancı diye tabir edilen gurbetçilerimizin gelmesiyle birlikte, Pazar daha da bir canlanır ve bu zamanlarda esnafın yüzü gülmeye başlar. Bununla birlikte pazarda alış veriş yapan insanların büyük çoğunluğu kaçak yollarla Iğdır’a giren hediyelik çayları tercih ederler. Bunda çayın çok seviliyor olmasının etkisi çok fazladır.
Hatta Iğdır da çay o kadar çok seviliyor ki her evde günün büyük bir bölümün de çay bulabilmek mümkündür veya bir kişi tek başına kocaman bir demlik çayı bitirebilir. Iğdır’da çay genelde çok açık renkli olur yani tadı acı olacağından fazla koyu(demli) olmamasına özen gösterilir.
Aslında Iğdırlının çayla tanışması çok eskilere dayanır. Günümüzde tüketilen siyah çayın daha Türkiye ye gelmeden çok öncesinde yörenin sakinleri olan Kürtler ve Ermeniler arasında ça bejani olarak adlandırılan ve genelde Ararat’ın(ağrı dağı) yüksek bölgelerinde toplanan yabani çaylar kullanılırdı.
Aslında bu yörenin sosyo-mistik yapısını göz önüne aldığımız zaman çayın niye bu kadar çok tüketildiğini anlamak mümkün olacaktır. Bu yörede dini inançlar ağır bastığından alkollü içecekler pek fazla tüketilmez. Cola ve benzeri meşrubat türü içeceklerde fazla tercih edilmediğinden dolayı insanlar çay tüketimine yönelmiştir. Bununla birlikte çay Iğdır kültürünün ayrılmaz bir parçası olmuş ve olmaya da devam edecektir.
Tacettin Erbek
te762010@hotmail.com
|
